Sabit 64'ün Yayla Çıkışı-Göçü

      64'ün Yayla Çıkışı-Göçü

      ORADA, UZAKARA BİR YER; DOĞUKARADENİZ

      Merhaba sevgili dostlar.
      Seçimdi, mitingdi, partiydi, dernekti… Derken bir de baktık ki, insel duygularda körelme var.

      Bu olgu, insana ilişkin ama insana yakışan değil bence. İnsan; kendiyle, ailesiyle, toplumuyla, devletiyle barışık olmalı.

      Üstelik İnancımızın asallığını oluşturan sözcüğün anlamı da barış.

      Bu, Ankara yaz’ı, Temmuz sıcağı, Pazar gününde siyasa yazmanın hiç de tutulur yanı olmasa gerek.

      Çoksatışlı gazetenin ek’ini okuyorum. İlginçtir. Yirmi yıldır hiçbir yazısını okumadığım bir hatun’un yazısı dikkatimi çekti. Doğukaradeniz gezisini yazıyordu. Hem de öylesine bir anlatış ki; Okur, “amma da abartıyor, yine” der gibi oluyor.

      Ama “Pokut” yaylasının fotoğrafını görünce, elimde olmadan yazıya yöneldim. Anılar uçuştu belleğimde. Özellikle yaz dinlencelerinde, birkaç kez bulunduğum, Yaylaya çıkış şenlikleri ve ağustos sonlarında katılönüme / otbiçimi / yayla inişi şenliklerini anımsadım.

      64 yılı. Henüz dokuz yaşlarındayım.

      İki gün süren at’lı, İnek’li, boğa’lı tam bir renk cümbüşü yaylaya gidiş serüveni [Sakın şimdiki araba yollarını düşünmeyin]. Ki, Sabaha üç saat kala gemici fenerleri eşliğinde yola koyuluş, “mecekh” yani küçücük sineklerin hayvanları delirtmemesi için, öğle sıcağı vurmadan, Kanlı Boğaz’ı aşıp Çamlıhemşin’e iniş. Fırtına Irmağı boyunca bir saatlik keyifli yolculuktan sonra Vank Yokuşu dibinde çay ve yiyecek molası. Sonrası, sonrasında ver elini Vank Yokuşu’na. Çık çık bitmez “mübarek”, tam beş saat yokuş tırman. O, İnsan ve hayvan cümbüşünde hiç de karmaşa olmaz. Hayvanlar da bilir yollarını, katar katar, ağır ağır tam bir teslimiyetle sürdürürler yolculuklarını. Akşama bir saat kala Vank devrilir “Başörtü” görünür. Durmak yok, geceye yollarda kalmak da var. Ve çamların arasından “Pilonçut” görünür. Yani “Pokut” Yaylasının hemen alt düzlüğünde.

      Pilonçut düzü’nün tam ortasında bir kahve vardır. Kahveci hazırlıklıdır. En az ikiyüz-üçyüz kişilik çay, demlenmiş olarak beklemektedir. Ve inanın en az ikiyüz şişe rakı’sı da stoklarındadır. Bir stat’ın orta saha yuvarlağını düşünün; ondan çok daha büyük çaplı bir yuvarlak çevresinde konuşlanır, tüm köy. Ortada öylesi büyük bir ateş yanar ki, gecenin karanlığında kuşuçuşu bakışla otuz kilometre öteden görülür. Çaylar içilir, yemekler yenir. Horon zamanı. Horon sabahın ışıklarına değin sürer. Uyumak yok, uyunulursa, doğrusu asla ertesi gün kalkamazlar. Bu arada içilen kilolarca rakı’yı anımsatmanın gereği yok sanırım.

      Sabah ışıklarıyla göç yola koyulur, Hazindağ, Hamlakit yaylarırı geçilerek, Polovit’e erişilir. Palovit, benim yaylam. İlginç bir şey daha söyleyeyim; yaylaya yarım saat kala köyün bütün büyükbaş hayvanları salınır. İnsanlar hayvanları olmadan girer yaylaya. Akşama bir saat kala tüm hayvanlar gelir ve her hayvan doğruca kendi ahırına gider. İnanılası gibi değil ama gerçeğin ta kendisi, arkadaşlar.

      Nereden de okudum şu gazetedeki yazıyı. İçimi hoş bir hüzün kapladı.

      Bu çok kültürlü - tek ülkülü insanları tanıdığımdan, onlarla paylaşılan yaşanmışlığa tanıklık yaptığımdan ötürü sonsuz hoşnutum.

      Doğrusu bu hoşnutluktur ki, ilerde, yıllar sonra bu bölge için, Tarihsel-Kökensel uzun soluklu bir kitap yazma nedenim olacaktır.

      Şimdi de Yayla Göçü şenliklerinden söz edeyim.

      Genellikle ağustos ayının son haftasında başlar; on ya da en fazla onbeş gün sürer.

      Gurbetteki köy delikanlıları mutlaka yıllık izinlerini ağustos sonlarına denk getirir. Köydekilere genellikle düzenli olarak para gönderildiği için fazladan biriken paralarla; mutlaka, bir tabanca, bir takım elbise ve olabildiğince çok mermi alınarak en önemli şenlik hazırlığı giderilmiş olur. Tüm “hane halkı”na iyi-kötü bir hediye alınır. Hane halkı deyince öyle küçük sayılar gözönüne getirmeyin. Buralar tam bir ataerkillik sunar size. Piramitin başında, büyükbaba-babaanne yönetsoyu vardır. Sonrasında, genişleyerek aşağıya doğru, amcalar-gelinler, çocuklar. Hatta evli kuzenler. Hatta bazı evlerde evlenmemiş, tüm çocukların büyümesinde emeği geçen bir büyükhala. On, onbeş bazen yirmi kişilik konak / ev halkı. Böyle büyük konaklarda, bazan, amcaların ve ağabeylerin de buluşma yeridir. Göç Şenliği. Evlerin içi bir yılın kasvetinden soyunarak, sanki yeniden canlanır. Cıvıl cıvıl bir devingenlik kaplar, köşe bucağı.

      Yaylaya çıkma zamanı gelmiştir. Tüm köy aynı anda yola koyulur. Atlar bile en güzel giysilerle donatılır. Renk cümbüşü koşum aksesuarlar, boyunlarına asılı domuzdişi nazarlıklarıyla onlar da bu yolculuğun normal taşıma işi değil, bir şenlik olduğunun ayırtındadır.

      İlk serüvende anlattığım gibi yaylaya varılır. Hiç kimse evlerine girmez. Doğrudan “ocaklık”tır hedef. Ocaklık; yaylada tüm evlerin ortasında konuşlanan bir büyük alan ve çevresinde oturma yerleri, bazen da bir kahveevi’nin bulunduğu yerdir. Ocaklık’a varıncaya dek yoğun bir donanma yapılır. Donanma mı? O, tüm bireylerin olabildiğince havaya ateş açmasıdır. Yaylacı çocukların en büyük tutkusu boş kovanları olduğunca çok toplamaktır bu sıradaki erekleri. Tulum eşliğinde kocaman bir horon halkası oluşur. Oynayan oynayana. Sınır mı? Sınır yok. Bazan gece yarılarına değin sürer bu horon.

      Sabah, güneş daha dağlardan inmeden ayaktadır tüm yayla halkı. Yatabilene aşk olsun. İstense de yatırmaz mis gibi yayla havası. Her ocak saltlıkla bir koç-koyun keser. Bizim köyde küçükbaş hayvan yetiştiriciliği pek olmadığından ötürü; karşı yaylanın ünlü “mal”cısı, Kertelik Amca’nın [Tanrı ışığını eskitmesin] sürüsü hızır gibi yetişir. İçki içmenin nicel değerlerini vermiyorum. Sizler kestirebilirsiniz doğrusu.

      Ama bu şenliklerin bir kötü yanını da anımsıyorum. Kumar oynama tutkusu. Yaşlılar ve ortayaşlılar kahveevinde, gençler büyük taşların ardında özellikle ”yirmibir” oynarlar. Yirmibir adlı iskambil oyunu, yaylalara özgü bir oyundur. Yayla dönüşü, sanmam bir daha ki şenliğe dek, oynansın. Bir gecede tüm nakit”ini kaybedenlere çokça rastlanır. Ama hemen sağdan soldan borç verilerek şenliklerde “başı aşağıda” olmaması sağlanır.

      On-onbeş gün boyunca şenlik havası eksilmezce sürer. Birgün, dere mahallesi – köy mahallesi maçı yapılır ki, değme derbilere taş çıkartır. Maçsonu gençler arasında mutlaka ağızdalaşlı kavgalar olur. Yaşlı bilgeler araya girer. Hemen barışılır. Birgün dağlara, göllere doğru yayla pikniği yapılır. Bir başka gün karşı yaylaya konukluğa gidilir. Tulum, yirmidört saat susmaz desem, yeridir. Ve tüm bu etkinliklerde kadın ve erkek birliktedir. Asla kaç-göç olmaz. Horon halkasında henüz tek-tük birliktedirler. En güzel aşkların başlangıcına tanıklık eder, bu şenlikler. Bazen gençlerden bir-ikisi mermilerini çabucak bitirip, donanma yapamaz, susur tabancası. Aslında bu çok eziklik durumudur. Arkadaşlarına yalvarır bir-iki mermi için ama alması çok güçtür. Çünkü yaylada en kıymetli şey mermi, rakı ve sigaradır.

      Yaylada en güzel şey “şalgam hırsızlığı”dır. Yaylacı ebelerin [ebe: genellikle evin büyükannesi ya da yaşlı, bilge kadını] büyük bir özenle beslediği şalgamlar, gurbetten gelen oğlu ya da damadı için beslenmiştir. Ama şalgam, hele ki turşusu, en iyi rakı mezesidir. Gece yarılarında, büyük bir gizlilikle bostanlara girilip şalgamlar talan edilir. Şalgam sahibi ebe, ertesi gün tüm yaylayı ayağa kaldırır ama ilenmez / beddua etmez. Bilir ki, yaylada şalgam beslenemez. Bazan bu hırsızların arasında kendi oğlu ya da torunu da bulunur.

      Dönüş günü gelmiştir.
      Sabaha karşı bütün evler boşalır. Ebeler her şeyi kontrol ettikten sonra kilitleyerek enson çıkar; akşama bir saat kala, Çamlıhemşin düzü’ne inerler. Fırtına deresinde bütün ayaklar, buz gibi suda yıkanarak, dinlendirilir. Hayvanlar için bostanlar kiralanır. Hayvanlar bostanlara yayılır. Bostan kiralanan köyün kahvesi ve çevresinde tüm halk toplanır. Kocaman tavalarda “muhlama”lar yapılır ki, yanık tereyağının kokusu, Çamlıhemşin Hükümet Konağı’ndan alınır. Sonrasında sabaha değin horon oynanır. Çocukların dışında hiç kimse uyumaz. Sabahtan, göç yola koyulur. Düzlüklerde atma türkü atılır ama eskisi gibi güçlü değildir bu. Pil bitmek üzeredir artık. İkindi zamanı köye varılır. Köyde kalanlar, bir saat ötelere karşılamaya gelmiştir, yaylacıları.

      Ertesi gün, hemen gurbet yolları telaşı alır ev erkeklerini. Okulların açılma, saç tıraşı olma zamanıdır şimdi, çocuklar için. Anında yayla unutulur, köy yaşantısı tümüyle yaşama girmiştir, birdenbire.

      Hoşçakalınız.

      Hurşit Saral

      * geçenyaz yayımlanan bu yazımetnimi burada da sizlerle paylaşmak istedim. - H.S.
      Slm ellerinize sağlık. Ben aslında köyde fazla bulunmadığım halde birkaç (vartivor derdiler o zamanlar)yayla şenşiğine ve göçüne şahit oldum.Yazınız o yıllara götürdü beni ambarlıya çıkışlarımz dediğiniz gibi nerdeyse gece yarısı kalkılıp yoladüşmek kalabalık bir grup insan ve katırların çan sesleri.Akşama kadar yürümekten iflahımız kesilirdi yaylaya çıktığımızda nerdeyse akşam namazı olurdu.O yorgunluğun bile güzelliği bir başkaydı.Ambarlı yaylasının içinden küçük bir su akardı herk derdiler ona etrafında toplanılırdı gençler. Orda benim zamanımda kahve falan varmıydı hatırlamıyorum ama rahmetli halamın 1. sıgarası sattığını biliyorum.Hiç birşeyini unutmuyorum orda yaşanan ama en çokta öküzleri kapıştırırlardı herk başında çok korkardım o zaman .Unutamadığım şeylerden bazıları rahmetli halamın orda yaptığı lokum ve pelitleri hayatımda yediğim en lezzetli yiyecekler olsa gerek.Şimdi kimse bilmiyor o lokumun nasıl yapıldığını .Bakın yazınızla sanki oralarda gezdim dolaştım yine iiki yazdınız iki okudum yazınızı anıları tazeledim yeniden unutamadığım anıları .Teşekkürler
      Hayat üçbuçukla dört arasındadır.Ya üçbuçuk atarsın Ya dört dörtlük yaşarsın
      Yureginize' emeginize saglik. Buna benzer iki yayla gocunde anneanneme yoldas oldum su an ne anneannem nede o zamanki komsularimiz hayatta, o gun yasananlarsa aslinda benim de icinde olugum bir masal gibi.

      Buna benzer anilar yazilmali :rolleyes: :)
      Varlığından emin olduğumuz “daha iyi” lerinin peşine düşmeden, biz “her neysek” o kadarını istiyoruz !

      Sn. Hurşit SARAL

      Yöremizin 64’ün Yayla Çıkış Göçü Yazınızı Keyifle Okurken Yayla Şenliklerinde Pırıl Pak Oldum... :)
      Gençliğimde Edindiğim Doğrularla Bugünkü Doğruların Uyuşmazlığı, Klavye Tuşlarını, Kurşun Kalem Arasındaki Faklılıklara Benzetirim.
      Doğrularınızın Öncülüğünde, Kardeşlik Ve Dostluk Duyguları Daha da Kuvvetlensin.
      Aramıza Hoş Geldiniz…
      İyiki Varsınız

      Saygı + Sevgi
      Çiçek Bahçelerinin Bahçıvanı BİZ Olalım
      Ben Değil Biz Varız
      Naci KOBAL 2000
      Yüreğine sağlık Hurşit Kadrdeşim. Bu güne kadar yayla köçlerine katılmak hiç nasip olmadı. Çünküm biz yaylaya değil Cağalver Mezrasına giderdik. Hatta tatillerim Hemşin'de geçmesine rağmen 1-2 sefer dışında npek tulum dinlediğim de olmadı. Ama Cağalver kçlerinde benzer şeyleri çok yaşadım.
      Tekrar teşekkürler.
      Hala tanımamışlar / Hemşin'deki BİZ'leri / Hemşin temizleleyecek / İçindeki TİZ'leri...
      çok iyi çok.her ne kadar da 64 senesini hayal kurarak yaşamaya çalışsakta bende kendi çapımda bu olayları az çok yaşamış şahit olmuş biriyim.yaşamayanlar hayal kursun bol bol :D yalnız şu raki zulalama olayına bayıldım oraya yaşim yetmedi sanırım :D gerçekten yüreğiniz dert görmesin keyifle okudum.saygılar:)
      Elumi tuttuğun an/derum ben cennetteyim/yar akluna gelursam/kalbinun içindeyim
      Sewduğumun hasreti/kalpten aşaği akar/sewdam artık yanımda/ölüm gelse kim takar
      Tüm Haklarım Saklıdır©
      |l|lllll|lll||ll||lll
      ²¹°06¹³53²¹³ °¹²¹³

      ÇOK DUYGULANDİM

      Hurşid bey çok teşekür ederim ben yazinizi okurken ogünleri yenıden yaşadim ben vonktan gitmedim .nasip olmadi ama üskürt dağini çok aştim dediğiniz gibi geceden yola çikardik .çok yorulsakta bizim için bayram şenliği gibiydi selam olsun ogünlere anılarımızı tazeledin tekrar teşekürler
      Sağlcakla kalin.
      yeyleci
      Hurşit bey eline yureğine sağlık yazını okudum, o günleri çok güzel anlatmışsın, bir an gözlerimin önüne geldi o anları okurken yaşadım sankı, sağ olasın var olasın

      Bunun gibi yazılar her zaman zevkle okuyorum, beni eski günlere götürüyor yureğine sağlık

      ALLAH'A EMANET OLUN

      pocar
      Bizim sözümüz DOSTA tatlı, DÜŞMANA kurşundur
      NAMERTE hançer, canımız DOSTA feda, DÜŞMANA beladır.

      SEVDAMIZSA YÜCEDİR NE ALINIR NEDE SATILIR
      HURŞİT BEY YAZINIZI OKUDUM.GERÇEKTEN DUYGULANMAMAK ELDE DEĞİL.YÜREĞİNİZE SAĞLIK.BİZLERİ ESKİ GÜNLERE GÖTÜRDÜNÜZ. BENDE ANNEMLERLE BEREBER KÜÇÜKKEN YÜRÜYEREK BİR İKİ KERE YÜRÜYEREK YAYLALA GİDİP GELDİM.GERÇEKTEN O GÜNLER ÇOK GÜZELDİ.YENİDEN O GÜNLERİ YAŞAMAK ÇOK GÜZEL DUYGULAR TEŞEKKÜR EDERİZ.
      BİR ANI DA BENDEN
      bizler tepandan tirovide gidiyoruz bu nedenle vang i bilmeyiz ama üskürt dağını karanlıkta çök aşmışız o zevk i yaşamayan bilemez bir buçuk günde variyorduk çatta hayvanları yere çaktığımız kazıklara bağlayıp dev bir ateşin etrafında türkülerle horonlarla sabah ederdik
      80 li yılların başında hayvanları yaya olarak ilk kez zuğa yolundan götürecektik gito yaylasının altından arkaya aşiliyor oradaki daği tırmanmakta 3 saat sürüyor bende yolu merak ettiğimden yaya gitmek istedim dağı rahat aşabilmek için sabah hiç birşey yemedim osene trabzonda evim ve işyerim bitişik olduğu için hiç yol yurumemiştşm ayrıca kilomda çök fazla ne ise yola koyulduk gayet güzel birşekilde dağa çıktık arkaya aşınca harukulade bir manzarayla karşılaştımnn sesler du yanımdakilere siz devam edin ben iki kete yeyip biraz seyredeyim gelir yetişirim dedim
      ormanın kesmiş olduğu büyük bir gürgen ağacının üzerinde oturarak seyre daldım gelen geçti artık geride kimse kalmamıştı yolA DEVAM içinayağa kalkınca ayaklarımın tutmadığını hissettim dağın başında tek başıma kaldığım için paniğe kapılmıştım
      biraz sonra ta aşşağıda sesler duydum ve imdat diye bağımaya başladım
      sesimi duyan orman işçilerigeldi imdadıma yetiştiler ve beni kamyonla aşağiya indirdiler daha sonra baktımki ablam başima geleni tahmin etmiş
      ve gerisin geriye geliyordu
      o orman işçilerini hala minnetle anıyorum
      hoş ve sevgiyle kalın

      of be dağlar of:)

      Hurşit abim senin yüreğine sağlık yahu!..

      Ben şuan 64 yılındayım buna emin olabilirsin...
      Beni o yıllara götürdüğün için sana teşekkür etmekten başka bir şey gelmiyor elimden.

      Benim bir anım aklıma gelmiyorki anlatayım.Ama en azından cevap yazayımda okumayan varsa okusun dedim..

      Teşekkürler...
      ALLAH'ım sevgini ve seni sevenin sevgisini
      ve seni sevmeye beni yaklaştıranın sevgisini bana nasip et...