Çat ve Çatlılar

      Çat ve Çatlılar

      ÇAT ADI

      Obi ırmağının sağ kollarından Çat nehri boyunda oturduklarından bu adı almışlardır. Oturdukları ve yayıldıkları saha Yüs bozkırının küzey-batı tarafıdır. Ruslarca “Meletskie Tatarı” (Meletsk Tatarları) diye adlandırılmıştır. Araştırmacılar, bunları bir taraftan Irtış ve Baraba Türk boyları ile, diğer taraftan da Teleüt (Beyaz Kalmuk Türkleri) ve hatta Ostyak’larla Samoyet karışmasından vücuda gelmiş boy olarak göstermektedir. Türk şiveleri tasnifinde Uygur-Oğuz Türkçesi bölümünde yer almaktadır(1).


      ÇAT; Orta Asya Türkleri arasındaki bir uruğun adı olduğu gibi, Başkurd Türklerinin yaşadığı Başkurdistan yakınlarında bir yerin adıdır. Ayrıca Doğu Türkistan’da bir kentin adı “Ulugçat”’tır. Türkiye’nin diğer birçok yerinde de, “Çat” isimli köyler mevcuttur(2).
      1071 Malazgirt Zaferinden sonra Anadolu’ya gelen ve iskân ettirilen birçok Türkmen aşiretinin, kurdukları köylere kendi boy adlarını verdikleri bilim adamlarınca tespit edilmiştir. Dahası, bir aşiretin içinden ayrılan bir küçük grubun, aynı adı taşıyan iskân merkezleri kurdukları da bilinmektedir. Gerçekten Osmanlı Devletinde, yeni fethedilen yerlerde yapılan tahrirler sırasında aynı isimle anılan köylerin bulunduğu görülmektedir. Aynı şekilde o dönemde ve daha sonra tutulan kayıtlarda, Anadolu ve Rumeli’de çok sayıda “Çat” veya “Çatköy” ismini almış köye rastlanmaktadır.
      Çat veya Çatköy adlı yerleşim yerlerinin bulunduğu yerler: (Adıyaman), (Ankara-Çubuk), (Ardahan-Hanak), (Erzincan- Kemaliye), (Erzincan- Refahiye), (Çat ilçesi – Erzurum), (Hatay- Dörtyol), (Karaman- Ayrancı), (Kastamonu- Küre), (Kocaeli), (Konya- Seydişehir ve Bozkır), (Kütahya- Çavdarhisar), (Nevşehir), (Rize- Çamlıhemşin), (Siirt- Pervari), (Sinop), (Sivas- Gemerek), (Şanlıurfa- Hilvan), (Tokat- Reşadiye), (Tunceli- Mazgirt), (Tunceli-Ovacık). Anadolu’nun her yanında çok yaygın bir addır. Eğer “Çataklar”ı da bunlardan sayarsak, yalnız coğrafi yer adları beş yüzü geçer.

      ÇATLILARIN MENŞEİ

      Bunların asıl adı: Cet’tir. Büyük bir Türk toplumudur. Timur’la savaşmışlardır. Timur’un zevcelerinden biri de Cet toplumundandır (Beg’in kızlarından biriydi). Araştırmacı Deguignes’e göre, bunlar “Yueçi” toplumundan gelmedir. Çin tarihçilerine göre “Get-Çet”lerin Yueçi’lerden oldukları ileri sürülmüştür. Gerçekte Yueçi’ler, bizim “Yuva” olarak adlandırdığımız Yirmidört Oğuz’dan ünlü bir toplumdur(3).

      KAYNAKLAR

      1-Prof.Dr. Ahmet Caferoğlu, Türk Kavimleri, Enderun Kitabevi, İstanbul 1988, s.14.
      2- Prof. Dr. İsmail Kayabalı- Cemender Arslanoğlu, Beş Nehir ( Çoruh, Kür, Aras, Dicle ve Fırat) Boyunun Türklüğü (Başlangıçtan Brest-Litowsk Anlaşmasına Kadar: M:Ö: 2000-3 Mart 1918), Ankara, 1990, I, 430).
      3- Deguignes, J./ Yalçın, H.C., Hunların….tarihleri, İstanbul, 1923-25’den Beş Nehir (Çoruh, Kür, Aras, Dicle ve Fırat) Boyunun Türklüğü, II, Ankara, 1991, s.83. http://hemsinturk.wordpress.com