hemsinliyiz.biz/thread.php?threadid=4253&sid=

Bir kaç tanesinde benim büyük dedem İslam Tatar çalışmış diye babamdan duymuştum.

Yöremizdeki kemer köprülerIpekyolu,nun hatiralaridir.Genellikle bazalt ve gneis taslarinin kullanilarak yapildigi bu köprülerin iki türlüsü yöremize hakimdir:
I.Elips segmenti seklindeki köprüler:bu tip köprülerde yük yataya yakin ayaklara tesir ettiginden,köprü ayaklarinin bu kuvvetleri alabilmesi icin büyük ve köklü kayalarin oldugu (her iki ayagi) insa edilmistir.Bütün Pazarhemsin ve Camlihemsin tasköprüleri bu sistemle yapilmistir.Bunun en güzel örnegi Tasköprü köprüsü ve Ortan köprüsüdür.

II.Yarim daire veya daire segmenti köprüleri:mimari olarak yarim fici tönöz olarak adlandirilan bu tip köprülrde yükler ayaklara dikeye yakin olarak tesir ettiklerinden,ayaklarin saglam kaya olmasi önemli degildir,yükler dogrudan temele tasinir.Fakat bu gibi köprülerin insasi .elips veya segmenti cinslerine nazaran daha zordur.Saglam temel ve kalipta bekletme zamani (harc kurusun diye) cök önemli ve ustaligin en yücesini yapmaniz gerekir.Bu tip köprünün yöremizdeki bildigim tek örnegi Cat köprüsüdür.Bir düz alanda Elevit deresi üzerine kurulmus olan bu köprünün hicbir ayaginda kaya olmayip yükler temele direk aktarilmis tek mimari örnektir.

Tasköprülerin insasi:
Bütün tasköprüler binalardada kullanilan tönözteknigi ile insa edilir.Bu teknigi yine Hemsin,de ve ülkemizin heryerinde tas binalarin ahirbaglarinda vs gibi büyük binalarin tavanlarinda tesbit edersiniz.Yapim teknikleri tamamen ayni olup kalibinda tahta ve malzemelerinde sert taslar olan ,granit,gneis,kumtasi ve harc olarak kirec harci kullanilir.Kalibin ilk cekilisinde sert taslarin aniden birbirini zedelememesi icin belirli bölümlerinin taslarinin arasina kursun veya bakir konulur veya dökülür.Hemsin deresindeki köprülere bakarsaniz yapilislarini hayal edebilirsiniz:ayaklarina yakin yerdeki o iki dolap seklindeki bosluk iskelenin bindigi agaclarin ,su alttan aksin diye,yerlestirildigi yerdir.Her iki ayaktaki bu busluklara yerlestirilen agaclara tam derenin ortasinda,ki burasi segmentinde ortasidir,bir ayak daha ilave edilir.Bu tezgahin üstüne katlar seklinde agactan iskele örülür.Köprünün görünen alt kismi oldugu gibi bu kurulan iskelenin üstüne kalaslarla kavislendirilir.Bu iskelenin üstüne taslar örülür.Bittiginde ,harcin kuruma zamani ve cinsi tekrar köntröl edilerek asagida ana iskelenin ,derenin ortasindaki ayagi milimetrik olarak (oraya öyle bir aygit daha önce yapilir) asagiya indirilir.Bu islemi köprünün mimari ve ustasi yapmak zorundadir,köprü asagi inerse sorumlu olan onlardir (aynen topu döken ustanin ilk atisi kendisi yapmak zorunlugu gibi!!).Bazi yer ve bölümlerde yumurta kabugunun ögütülmüsü ve elstk olsun diye yumurta aki kullanildigi tarihi kitaplarda ve yapilan analizlerde tesbit edilmistir.Bircok yapida yüzeyi güzellstirirken harcin erken kurumasini önlemek icin yumurta kabugu ve bademyagi kullanildigi sanat tarihinde bilinmektedir (Elhambra,Granada,daki ic ve dis tönözlar vs).
....
Yöremizde bu isleri iyi bilen son usta KAVAZ MAHMUT amcaydi (ruhu sad olsun).O,nun köprü olarak büyük eseri Mollaveyis köprüsüydu.Tahtadan fakat sistem ayniydi.Tönöz olarak Sarmelideki evinin ahirbagi ve Karonc,taki evinin ahirbagi örnek olarak alinabilinir.Hatta Karonctaki ahirbagini yaparken agac kitligindan topragi iskele olarak kullanip sonra bosaltmisti (bu teknik Roma,da büyük kanalin -Kloaka maxima-nin yapilisinda,sürme kalip veya sonradan toprak bosaltma sistemiyle ilk defa sanat tarihine gecmistir).
.........
Tasköprülerin korunmasi ve tamiri:
Tasköprülerin en büyük düsmani "asitli yagmur=Sauerregen"dir.Bu tür yagmurun analizinde ihtivasinda karinca asidi bol miktarda tesbit edilmis olup,cevrekirliliginin (özellikle araba gazlarinin yaptigi) bir türlüsüdür veya kendidir.Karincaasidi=Amaisensäure kirecin bir nolu düsmanidir.Böyle eski tas eserleri yikmak isterseniz üzerine sirke dökerseniz isiniz kolaylasir,cünkü sirkede karinca asidi coktur.Onun icin salatada hazmi kolaylastirmak icin alinir.Bunu tabiatta en iyi bilenlerde ayilardir:bal yedikten sonra taslari cevirip altindaki karincalari yerler,esasinda tas atamazlar, bu taslar yuvarlaninca "ayi tas atti" derler.Ayrica sirkede bulunan folasidi nikotine karsi iyidir.Bu kimyasal etkilere karsi harcin ve taslarin analizi yapilarak receteler hazirlanir.Hertürlü harci sunni olarak yapan laborlar vardir.Yüzeyde eskimis tas bölümleri kumlama veya tazyikli su ile ince kumun karisiminin cok yüksek basincla atilmasiyla veya kimyasal olarak temizlenir.Mekanik olarak kirilmis taslar ve cürümüs taslar degistirilir.Köprünün tasiyici bölümlerine kimyasal analize uygun kuvvetlendiren ve konserve eden maddeler injekte edilir.Eserlerin ömrü -en kötüsünün bile -80 -100 yil gibi bir zamana dayanikli hale getirilir.

Tasköprüleri yikmadan veya yikarak tasimak cok büyük masraflara malolur.Avrupada büyük tarihi binalar bile (cok özel durumlarda) oldugu gibi tasinabilmistir.Bu gibi sistemler ve yenilerinin yapimi cok pahaliya mal olacagindan,köprülerin bahsi gecen cevre etkilerine karsi korunmasi ve tamiri secilecek en dogru yol olup suan dünyada en gecerli yöntemdir.
Hemsin,in Tasköprülerini ,yukarda kisaca yazdigim sistemle tamir ve tekrar hayata kavusturmak pekala mümkündür.Bunun icin labor,malzeme ve makineler Avrupanin bazi ve cok degisik adreslerinde imal edilmekte olup,ulasilmasi mümkündür.
Selamlar

NOT:Tasköprülerin cesitlerini ve konstruktionlarini görebilmek icin:

wikipedia/Brücken/Steinbrücken bölümlerine girmege calisiniz,maalesef Türkce kaynak veremeyecegim.

Gürman bey , teknik ve mesleki bilgilendirmeler için teş. ederiz. Bu köprüleri kimler yaptı sorusuna verilecek en güzel cevap : " İnsanlar " yaptı olacak. Orda yaşayan insanlar bir uzlaşıya varabilmiş ki ortak ihtiyaçlarına ortak cevaplar bulabilmişler....

Yalnız verdiğiniz net sayfasında Hemşin konusu taraflı anlatılıyor. Hemşin tarihi tek taraflı görüşlerle bazı dış komşuların resmi tarih ( ve ırkçı ) tezlerine denk geliyor. Umarım sitemizdeki farklı yorumları siz de yabancı dillere çevirip siteyeyi hazırlayanlara ulaştırısınız. Selamla....

h.ş.

Hasan kardeşimin söylediği gibi İnsan yapısıdır elbette.O devirde yaşayan insanların pratik zekası sayesinde; bugünlere kadar sapasağlam gelmiştir o güzelim kemer köprüler..